این داروها ممکن است قرص‌هاى کاهنده وزنی باشند که با نسخه پزشک تجویز مى‌شوند و قبل از فروش یا کاربرد آنها، باید مجوز بهداشتى لازم را کسب کنند یا داروهایى باشند که بدون نسخه به فروش مى رسند مانند مکمل هاى غذایى که نیازى به نسخه ندارند.
داروهاى ضد چاقی چگونه عمل مى‌کنند؟
بیشتر داروهاى ضد چاقی از طریق مهار اشتها اثر مى کنند، اما برخى از آنها از راه افزایش احساس پُرى و سیرى پس از غذا خوردن عمل مى کنند.
گروهی از داروهای ضد چاقی به "مهارکننده هاى لیپاز" معروفند. این داروها اشتها را مهار نمى‌کنند، بلکه از جذب چربى در بدن جلوگیرى مى کنند مثل داروى ارلیستات.
بیشتر داروهاى ضد چاقی تنها براى مصرف موقت ساخته شده‌اند و بیشترین تاثیر خود را زمانى نشان مى‌دهند که مصرف آنها با تغییر در سایر شیوه هاى زندگى همراه باشد. به همین ترتیب داروهاى ضد چاقی که بدون نسخه به فروش مى رسند، از اثر بخشى کوتاه مدت برخوردارند.
پزشک چه وقت داروی ضد چاقی تجویز می‌کند؟
بهترین راه کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش منظم است. اما اگر شما جزو افرادی باشید که برای کاهش وزن تلاش می‌کنید و اضافه وزن برای شما مشکلات پزشکی ایجاد کرده باشد، داروهای کاهنده وزنی که پزشک تجویز می‌کند، ممکن است به شما کمک کند.
پزشک شما در صورتی که این معیارها را داشته باشید، ممکن است به دارو درمانی برای شما اقدام کند:
• سایر روش های کاهش وزن در شما موفق نباشد.
• ضریب توده بدنی (BMI) به عنوان معیار چاقی در شما بالاتر از 24 باشد و شما دچار عوارض پزشکی چاقی مانند دیابت، فشار خون بالا یا قطع تنفس در هنگام خواب باشید.
• BMI شما بالاتر از 30 باشد.
در حال حاضر تنها دو دارو برای کاهش وزن بوسیله "سازمان غذا و داروی آمریکا" مورد تأیید قرار گرفته‌اند:
• سیبوترامین (Meridia): این دارو با تغییر مواد شیمیایی در مغز باعث می‌شود شما به سرعت احساس سیری کنید. اما این دارو نیز قرصی معجزه‌‌‌آسا نیست.
بررسی‌ها نشان دهنده آن است که پس از یک سال، مصرف‌کنندگان سیبوترامین به طور متوسط 5 کیلوگرم بیشتر از افرادی که رژیم غذایی کم کالری به همراه دارونما مصرف می‌کردند، وزن کم کردند. عوارض جانبی این قرص از جمله شامل افزایش فشار خون ، سردرد ، خشکی دهان ، یبوست و بی خوابی است.
• ارلیستات (Xenical): این دارو از جذب چربی در روده شما جلوگیری می‌کند. چربی جذب نشده با مدفوع خارج می‌شود. میانگین کاهش وزن یا این دارو در حد متوسطی است - یعنی حدود سه کیلوگرم پس از یک سال.
عوارض جانبی این دارو شامل اجابت مزاج‌های مکرر و حاوی چربی است. از آنجایی که اورلیستات مانع جذب برخی از مواد مغذی می‌شود، پزشک شما ممکن است برای شما مولتی ویتامین تجویز کند.
در حال حاضر دوز پایین‌تر این دارو با نام Alli در آمریکا بدون نسخه فروخته می‌شود و به عنوان مکمل رژیم غذایی و ورزش برای کاهش وزن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
داروهای جدید ضد چاقی
داروهای ضد چاقی دیگری هم در مراحل مختلف تولید و عرضه قرار دارند. از جمله می‌توان به گروه داروهای مهار کننده گیرنده‌های کانابیس در مغز اشاره کرده کرد که با مهار اشتها باعث کاهش وزن می‌شوند. از داروهای این گروه می‌توان به اکومپلیا (Acomplia) با نام ژنریک ریمونابانت (rimonabant) ساخت شرکت سانوفی - آونتیس اشاره کرد که در بازارهای اروپایی موجود است. داروی اکومپلیا به خصوص برای سیگاری‌هایی که از افزایش وزن پس از ترک سیگار نگرانند، می‌تواند مفید باشد.
این دارو همچنین خطر بیماری قلبی را در مبتلایان به دیابت نوع 2 که به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهند کاهش می‌دهد.
موارد مصرف داروهاى ضد چاقی
درمان چاقى: به لحاظ نظرى، کاربرد اصلى داروهاى کاهنده وزن در درمان افرادى است که به شدت چاق بوده و اضافه وزن ایشان خطرات زیادى براى سلامتى آنها دارد.
درمان چاقى شامل مجموعه اى از درمان هاى مربوط به کنترل وزن مانند تعدیل رژیم غذایى، تغییر عادات،گرفتن مشاوره و برنامه‌ریزى براى ورزش و همچنین مصرف داروهاى کاهنده وزن است.
در واقع داروهاى کاهنده وزن در درمان چاقى باید با فعالیت جسمى و بهبود رژیم غذایى همراه باشند تا کاهش وزن و حفظ آن در سطح مطلوب در درازمدت امکان پذیر باشد.
کاهش عمومى وزن: مشتریان داروهاى کاهنده وزن را فقط افراد چاق تشکیل نمى دهند. طرفداران رژیم غذایى و کاهش وزن و کارخانه هاى داروسازى، به شکل فزاینده‌اى داروهاى کاهنده وزن را وسیله اى مطلوب و کارآمد براى کاهش وزن قلمداد مى‌کنند.
چه کسى مى تواند آنها را سرزنش کند؟ ساخت این داروها، کار سودآورى است. همچنان که در سال 1996 مشتریان آمریکایى بیش از سیصد میلیون دلار فقط براى خرید "دکس‌فن‌فلورامین" خرج کرده اند و فروش داروهاى "متابولیف" و "هربالیف" هم کمتر از این نبوده است.
نکته در اینجاست که مادامى که در مورد چاقى یک تفکر همگانى وجود دارد و همه آن را ریشخند مى‌کنند و تا زمانى که افراد چاق با رفتارهاى تبعیض آمیز مواجه هستند، مشتریان به دنبال یک "قرص جادویى کاهنده وزن" خواهند بود و بازار این داروها داغ باقی خواهد ماند.
دکتر زهرا عباسپور
افراد قبل از شروع رژیم لاغری‌شان باید بدانند که بدن آنها مانند یک قلک می ماند. همانطور که همه ما می دانیم اگر روزانه 5 تومان وارد قلک کنیم بعد از مدتی مقداری پول در آن جمع می شود. بدن ما نیز به همین ترتیب است. اگر حتی 50 کالری بیش از نیاز روزانه دریافت شود، می تواند به بافت چربی افزوده گردد و چاقی را به همراه داشته باشد. به طور کلی، چاقی یک مشکل خزنده بوده و با گذشت زمان طولانی ایجاد می شود. به این ترتیب که اگر فرد فقط 100 کالری که معادل 10 تا 11 بادام، یک و نیم کف دست نان یا یک لیوان شیر است، بیشتر از نیاز دریافت کند، در هر روز 10 گرم به وزنش افزوده شده و در سال به سه کیلوگرم خواهد رسید و بعد از 5 سال با 10 کیلوگرم وزن اضافی رو به رو خواهد شد. پس چاقی یک روزه ایجاد نشده که یک روزه هم درمان شود.
نکته دیگر آن است که عده‌ای تصور می کنند که میوه چاق کننده نیست یا گوشت انرژی ندارد، در حالی که حتی یک عدد سیب متوسط 60 کالری انرژی دارد و اگر همین 60 کالری مازاد بر انرژی مورد نیاز دریافت شود، می تواند چاقی را به همراه داشته باشد. از این رو خوردن میوه هم به طور آزاد می تواند زمینه ساز بروز چاقی را فراهم آورد، پس بدانید که خوردن هر یک از موادغذایی اندازه‌ای دارد.
به علاوه، نکته ای که افراد قبل از شروع برنامه غذایی جدیدشان باید به آن آگاه باشند، آن است که کاهش وزن حداکثر یک کیلوگرم در هفته یا چهار کیلوگرم در ماه همواره توصیه می شود تا از این طریق ماندگاری وزن، افزایش یابد و چند برابر شود. جالب است بدانید که هر چه این کاهش وزن تدریجی تر باشد، ماندگاری آن بیشتر خواهد بود. به طوری که اگر در هفته 300 گرم کاهش وزن وجودداشته باشد، در مقایسه با زمانی که در هفته 500 گرم وزن کم می شود، ماندگاری وزن جدید بیشتر است و این موضوع در مقایسه با کاهش وزن معادل 700 گرم یا یک کیلوگرم نیز از همین اصل پیروی خواهد کرد.
دکتر سید ضیاء الدین مظهری- متخصص تغذیه
رئیس انجمن تغذیه ایران و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
